Gawron, Przemysław. Organizational transformations of the Crown Army during the war of the Vistula mouth, 1626–1629

Статья написана в рамках исследовательского проекта Национального научного центра SONATA, No 2016/23/D/HS3/03210 «The military revolution as a modernization factor in the public finance and state organization of the Polish-Lithuanian state in the comparative perspective».

В статье рассматриваются организационные изменения польской армии во время войны со Швецией в 1626–1629 гг. В этот период увеличилось количество войск короля Сигизмунда III, которых в 1629 г. в Пруссии было больше, чем объединенных сил в Пруссии и Украине тремя годами ранее. Позиционная война с хорошо обученной пехотой и отличной шведской артиллерией потребовала изменения структуры армии, половина которой состояла из пехоты (в большей степени наемников) и драгунов. В ходе войны свободные роты (freikompanies), составлявшие основу пехоты, были заменены большими полками, насчитывавшими в составе более 3000 человек. Были предприняты успешные попытки создать пехотные части, обученные и вооруженные по немецкому образцу, под командованием иностранцев (их набирали из числа подданных Сигизмунда III). Были также усилены и ряды польско-венгерской пехоты. В кавалерии большую роль стали играть рейтары, которые выросли до третьей по численности силы после гусар и казаков. Гораздо меньшие изменения произошли в артиллерии, которая, несмотря на значительные затраты, все же уступала шведской. После перемирия в Альтмарке в 1629 г. король сократил армию, из которой почти полностью исчезла пехота. Значение изменений подтверждает тот факт, что в 1633 г., в ходе подготовки Польши к войне с Московским государством за Смоленск, король Владислав IV и его советники организовали армию по образцам 1626–1629 гг.

Bielski, Mieczysław; Rezmer, Waldemar. Bitwy na Pomorzu. Szkice z dziejów militarnych Pomorza Nadwiślańskiego (1109–1945). Gdańsk: Wydawnictwo Marpress, 1993. 374 s.

Bołdyrew, Aleksander; Łopatecki, Karol. Polish Way: The Light Cossack Cavalry in the Era of Military Revolution // Vestnik of St. Petersburg University. History. 2020. Vol. 65. Issue 3. P. 683–709.

Filipczak-Kocur, Anna. Skarbowość Rzeczypospolitej 1587–1648. Projekty — ustawy — realizacja. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006. 438 s.

Fredhom von Essen, Michael. The Lion from the North. The Swedish Army during The Thirty Years War. Vol. 1: 1618–1632. Warwick: Helion & Company, 2020. 272 p.

Frost, Robert I. The Northern Wars. War, State and Society in Northeastern Europe, 1558–1721. Harlow: Longman, 2000. 401 p.

Gawron, Przemysław. Armia koronna w czasie bezkrólewia po śmierci Zygmunta III Wazy // Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI–XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru ― między prawa a obowiązkami / Red. Mariusz Markiewicz, Dariusz Rolnik, Filip Wolański. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016. S. 227–243.

Kupisz, Dariusz. Smoleńsk 1632–1634. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2017. 293 s.

Kupisz, Dariusz. The Polish-Lithuanian Military in the Reign of King Stefan Bathory (1576–1586) // Warfare in Eastern Europe, 1500–1800 / Ed. by Brian J. Davies. Leiden; Boston: Brill, 2012. P. 63–92.

Łopatecki, Karol. «Disciplina militaris» w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku. Białystok: Instytut Badań nad Dziedzictwem Kulturowym Europy, 2012. 802 s.

Łopatecki, Karol; Walczak, Wojciech. Mapy i plany Rzeczypospolitej XVII w., znajdujące się w znajdujące się w archiwach w Sztokholmie. T. I. Warszawa: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2011. 331 s.

Nagielski, Mirosław. Reinhold Rosen // Polski Słownik Biograficzny. T. XXXII. Wrocław: Ossolineum, 1989. S. 60–62.

Nagielski, Mirosław. Staropolska sztuka wojenna na tle przemian w zachodnioeuropejskiej wojskowości w XVII wieku // Modernizacja struktur władzy w warunkach opóźnienia. Europa Środkowa i Wschodnia na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych / Red. Marian Dygo, Sławomir Gawlas, Hieronim Grala. Warszawa: Wydawnictwo DIG, 1999. S. 201–216.

Paradowski, Michał. Despite destruction, misery and privations… Polish Army in Prussia during the war against Sweden 1626–1629. Warwick: Helion&Company Limited, 2021. 210 s.

Paradowski, Michał. Studia i materiały do historii wojen ze Szwecją 1600–1635. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. 219 s.

Skorupa, Dariusz. Bitwa pod Bukowem 20 października 1600 r. // Staropolska sztuka wojenna XVI–XVIII wieku, Prace ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu / Red. Mirosław Nagielski. Warszawa: Wydawnictwo DIG, 2002. S. 17–43.

Teodorczyk, Jerzy. Bitwa pod Gniewem (22.IX–29.IX–1.X.1626). Pierwsza porażka husarii // Studia i Materiały do Historii Wojskowości. 1966. T. XII. Cz. 2. S. 70–172.

Teodorczyk, Jerzy. Wyprawa szwedzka z Meklemburgii do Prus Królewskich wiosną 1627 r. // Studia i Materiały do Historii Wojskowości. 1960. T. VI. S. 100–190.

Wimmer, Jan. Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978. 616 s.

Wimmer, Jan. Wojsko i skarb Rzeczypospolitej u schyłku XVI i w pierwszej połowie XVII wieku // Studia i Materiały do Historii Wojskowości. 1968. T. XIV. Cz. 1. S. 3–91.

Wisner, Henryk. Wojna inflancka 1625–1629 // Studia i Materiały do Historii Wojskowości. 1970. T. XVI. Cz. 1. S. 27–93.

Żojdź, Karol; Hundert, Zbigniew. Komput chocimski 1621 z rękopisu Biblioteki Narodowej // Studia nad staropolską sztuką wojenną. T. II / Red. Zbigniew Hundert. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2013. S. 245–257.