Filipowiak, Wojciech; Bogacki, Michał; Kokora, Karolina. The Center of Slavs and Vikings in Wolin, Poland. History, scenography, story and efect

В данной статье авторы анализируют реконструкцию древнего Волина, крупного славяно-скандинавского центра, представленного в настоящее время как музей под открытым небом (далее — Центр). Реконструкция была проведена на острове в проливе Дзивна, напротив центра Волина. В раннем Cредневековье город был одним из крупнейших ремесленных и торговых центров Балтики. История Волина связана с легендами о Йомсборге и Винете, город упоминается в многочисленных письменных источниках и уже почти 200 лет является объектом археологических исследований. Идея строительства археологического и этнографического музея под открытым небом появилась среди археологов в 1958 г. По разным причинам этот проект не был реализован в период существования Польской Народной Республики. В 1992 г. состоялся «Фестиваль викингов» (сегодня «Фестиваль славян и викингов»), известный сейчас как одно из крупнейших реконструкторских мероприятий в Европе. По мере развития фестиваля создавались и элементы его декораций. В 2002 г. возникла ассоциация славян и викингов «Волин-Йомсборг-Винета», главной целью которой было строительство исторического центра. Он был открыт в 2008 г. и продолжает развиваться по сей день. Исторический парк представляет собой упрощенную картину раннего Средневековья с небольшим уклоном в историю города и региона. Успех «Фестиваля славян и викингов», равно как и рост популярности места его проведения, стал и самым большим его недостатком, так как фестиваль перестал быть реконструкцией раннесредневекового Волина. Это привело к утрате оригинальности, а также упрощению образа славян, который усваивается современным зрителем, ― акцент делается на духовность, связь с природой, мужество, честь, свободу, экологичность. С другой стороны, игнорируется ряд аспектов (например, подчиненная роль женщины), которые были бы неприемлемы в современной культуре. Отсутствие сотрудничества с профессионалами делает деятельность Центра хаотичной — смешивается понятие национальной традиции с реконструкцией, история с выдумкой, археология с ремеслом и, наконец, наука с догадками. Создание нового содержания на основе избирательного исторического знания и представление его как «возрожденных традиций» требует особого внимания в Западной Померании, где после 1945 г. возникла реальная проблема региональной идентичности. Центр, управляемый частной ассоциацией, динамично развивается и имеет успех в туристическом бизнесе. Это привело к «приватизации наследия», с которым большинство жителей региона себя не отождествляет. Для противодействия этому авторы постулируют усиление сотрудничества между частными структурами (Ассоциацией, Центром) и государственными учреждениями (музеем, Институтом археологии и этнологии Польской академии наук).

Biermann, Felix; Dulinicz, Marek. Studnia z Bochenia a problem chronologii starszych faz wczesnego średniowiecza na Mazowszu Zachodnim // Archeologia Polski. 2001. T. 46. Z. 1–2. S. 85–114.

Bogacki, Michał. Wybrane problemy odtwórstwa wczesnośredniowiecznego w Polsce. Zagadnienia ogólne i próba charakterystyki środowiska // Kultura ludów Morza Bałtyckiego. T. II. Nowożytność i współczesność. Mare Integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego. Materiały z III Międzynarodowej Sesji Naukowej Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego Wolin 20–22 Lipca 2007 / Ed. by Bogacki, Michał; Franz, Maciej; Pilarczyk, Zbigniew. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. S. 219–269.

Bogacki, Michał. «Wżywanie się» w przeszłość ― odtwórstwo historyczne a nauka // Recepcja kultury średniowiecznej w humanistyce / Ed. by Obremski, Krzysztof; Wenta, Jarosław. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. S. 161–195.

Bogacki, Michał; Filipowiak, Wojciech. Wolin, miasto Słowian i Wikingów. Historia wolińskich festiwali i nie tylko. Wolin: Urząd Miasta i Gminy Wolin, 2019. 196 s.

Cnotliwy, Eugeniusz. Pozostałości budownictwa drewnianego z IX–XII w. ze stanowiska 4 w Wolinie // Materiały Zachodnio-Pomorskie. 1962. T. VIII. S. 29–84.

Cnotliwy, Eugeniusz. W sprawie budownictwa we wczesnośredniowiecznym Wolinie // Materiały Zachodniopomorskie. Nowa Seria. 2015. T. IX. 2014. Z. 1: Archeologia. S. 94.

Duczko, Władysław. Obecność skandynawska na Pomorzu i słowiańska w Skandynawii we wczesnym średniowieczu // Salsa Cholbergensis. Kołobrzeg w średniowieczu / Ed. by Leciejewicz, Lech; Rębkowski, Marian. Kołobrzeg: Le Petit Café, 2000. S. 23–44.

Filipowiak, Wojciech. Wooden Artefacts // Wolin ― the Old Town. Vol. II: Studies on Finds / Ed. by Rębkowski, Marian. Szczecin: IAE PAN, 2019. P. 89–135.

Filipowiak, Władysław; Konopka, Marek. The identity of a Town. Wolin, Town-State-9^th-12^th Centuries // Quaestiones Medii Aevii Novae. 2008. Vol. 13. P. 243–288.

Gerlach-Jósewicz, Alicja. Koncepcja wolińskiego parku etnograficznego-archeologicznego // Jantarowe Szlaki. 1976. R. 19. Nr 4–5 (154–155). S. 58–60.

Gieysztor, Aleksander. Mitologia Słowian. Wydanie III. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006. 407 s.

Kledzik, Emilia; Michalski, Maciej; Praczyk, Małgorzata (eds). «Ziemie Odzyskane». W poszukiwaniu nowych narracji. Poznań: Instytut Historii UAM, 2018. 522 s.

Kiersnowski, Ryszard. Budownictwo zachodnio-pomorskie wieku XII w świetle źródeł pisanych // Wiadomości Archeologiczne. 1953. T. 19. Nr 2–4. S. 105–135.

Kłosowska, Agnieszka; Stanisławski, Błażej. Gród na wyspie // Gazeta Rycerska. Wydanie Specjalne. 2008. S. 26–28.

Kobyliński, Zbigniew. Czym jest, komu jest potrzebne i do kogo należy dziedzictwo kulturowe? // Mazowsze. Studia regionalne. 2011. Nr 7. S. 21–47.

Lech, Jacek. Between captivity and freedom: Polish archaeology in the 20^th century // Archaeologia Polona. 1998. Vol. 35/36 (1997/1998). P. 25–222.

Łowmiański, Henryk. Religia Słowian i jej upadek (w. VI–XII). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. 433 s.

Migdalski, Paweł. Pamięć pomorska po 1945 roku // Przegląd Uniwersytecki. Pismo Uniwersytetu Szczecińskiego. 2016. Nr 10–12 (287–289). S. 34–38.

Migdalski, Paweł. Kilka refleksji o tożsamości Pomorza // Przegląd Uniwersytecki. Pismo Uniwersytetu Szczecińskiego. 2017. Nr 4–6 (293–295). S. 19–23.

Moszyński, Kazimierz. Kultura ludowa Słowian. T. II. Kultura duchowa. Część 1. Wydanie II. Warszawa: Książka i Wiedza, 1967. 833 s.

Müller, Adriaan von; Müller-Muči, Klara von. Die Ausgrabungen auf dem Burgwall in Berlin-Spandau. Teil 1: Textband. Berlin: Verlag Volker-Spiess, 1983. (Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte Neue Folge. Bd 3). 170 s.

Polak, Zbigniew; Rębkowski, Marian. Building Structures and Spatial Organization // Wolin — the Old Town. Vol. I: Settlement Structure, Stratigraphy & Chronology / Ed. by Rębkowski, Marian. Szczecin: IAE PAN, 2019. S. 115–131.

Rębkowski, Marian. Badania milenijne na Pomorzu Zachodnim. Przebieg, znaczenie, skutki // Przegląd Archeologiczny. 2017. T. 65. S. 117–131.

Rębkowski, Marian (ed.). Wolin — the Old Town. In 2 vol. Szczecin: IAE PAN, 2019.

Rosik, Stanisław. Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek). Wrocław: Chronicon, 2010. 710 s.

Stępień, Piotr M. Kryzys teorii — czy kryzys praktyki? Co powinniśmy naprawić w systemie ochrony dziedzictwa architektonicznego // Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce / Ed. by Szmygin, Bogusław. Lublin: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej, 2008. S. 121–132.

Stanisławski, Błażej. Budownictwo wczesnośredniowiecznego Wolina ― próba reinterpretacji // Materiały Zachodniopomorskie. Nowa Seria. 2011. T. VI/VII: 2009/2010. Z. 1: Archeologia. S. 223–268.

Stanisławski, Błażej. Jómswikingowie z Wolina-Jómsborga. Studium archeologiczne przenikania kultury skandynawskiej na ziemie polskie. Wrocław: IAE PAN, 2013. 355 s.

Stanisławski, Błażej; Filipowiak, Władysław (eds). Wolin wczesnośredniowieczny. Część 1. Warszawa: Trio, 2013. (Origines Polonorum. T. 6). 370 s.

Stanisławski, Błażej; Filipowiak, Władysław (eds). Wolin wczesnośredniowieczny. Część 2. Warszawa: Trio, 2014. (Origines Polonorum. T. 7). 459 s.

Strzelczyk, Jerzy. Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis sp. z o. o., 2007. 265 s.

Szyjewski, Andrzej. Religia Słowian. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2003. 268 s.

Urbańczyk, Stanisław. Dawni Słowianie: wiara i kult. Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich ― Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1991. 222 s.